QUẢN LÝ BỆNH NỨT THÂN XÌ MỦ TRÊN SẦU RIÊNG

Bệnh nứt thân xì mủ (hay còn gọi là thối gốc xì mủ, chảy nhựa) là một trong những bệnh hại nguy hiểm nhất và phổ biến trên cây sầu riêng, gây thiệt hại nghiêm trọng đến năng suất và thậm chí làm chết cây nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời. Bệnh này do nấm Phytophthora palmivora gây ra, một loại nấm đất sống trong đất và lây lan nhanh chóng trong điều kiện ẩm ướt.

I. Tác hại và Dấu hiệu nhận biết bệnh Nứt Thân Xì Mủ trên cây sầu riêng

1. Tác hại:

• - Suy yếu cây: Nấm tấn công làm tắc nghẽn mạch dẫn, khiến cây không hấp thu được nước và dinh dưỡng, dẫn đến suy yếu dần.

• - Chết cây: Khi bệnh nặng, nấm có thể tấn công toàn bộ thân, cành, rễ, gây thối nhũn và làm cây chết trong thời gian ngắn.

• - Giảm năng suất và chất lượng trái: Cây bị bệnh sẽ ra hoa, đậu trái kém, trái nhỏ, méo mó, chất lượng kém.

• - Lây lan nhanh: Bệnh có khả năng lây lan rất nhanh trong vườn, đặc biệt là trong mùa mưa hoặc điều kiện ẩm độ cao, gây thiệt hại trên diện rộng.

2. Dấu hiệu nhận biết:

• - Trên thân và cành: Dấu hiệu điển hình là vết nứt trên vỏ cây, từ đó rỉ ra chất dịch màu nâu đỏ hoặc vàng sẫm, khô lại thành cục như mủ. Vết bệnh ban đầu có thể nhỏ, sau đó lan rộng, ăn sâu vào lớp vỏ và gỗ. Khi cạo lớp vỏ ngoài, bên trong thường thấy phần gỗ bị sậm màu, thối mục.

• - Trên lá: Lá bị bệnh thường mất màu xanh bình thường, chuyển sang vàng úa hoặc nâu, sau đó khô và rụng hàng loạt (khác với vàng lá do thiếu dinh dưỡng thường rụng lá già). Cành non có thể bị khô, chết từ ngọn xuống.

• - Trên rễ: Rễ bị thối đen, mục rỗng, không có khả năng hút nước và dinh dưỡng, làm cây có biểu hiện thiếu nước dù đất đủ ẩm.

• - Trên trái: Trái non có thể bị thối nhũn, chuyển màu nâu đen và rụng sớm. Trái lớn có thể xuất hiện đốm bệnh, thối cục bộ.

Hình nứt thân xì mủ trên cây sầu riêng

II. Các yếu tố thúc đẩy bệnh Nứt Thân Xì Mủ phát triển

• - Ẩm độ cao và mưa nhiều: Nấm Phytophthora phát triển mạnh trong môi trường ẩm ướt, đặc biệt là vào mùa mưa hoặc những vườn có hệ thống thoát nước kém.

• - Đất sét nặng, bí chặt: Đất có độ thoát nước kém, thường xuyên bị ngập úng hoặc giữ ẩm quá lâu tạo điều kiện thuận lợi cho nấm phát triển.

• - Vết thương cơ giới: Các vết nứt do khô hạn, vết cắt tỉa, vết thương do côn trùng cắn phá (như mọt đục cành) là cửa ngõ cho nấm xâm nhập.

• - Thiếu dinh dưỡng hoặc dinh dưỡng mất cân đối: Cây suy yếu, kém sức đề kháng dễ bị nấm tấn công.

• - Mật độ trồng dày: Vườn cây quá rậm rạp, thiếu thông thoáng làm tăng ẩm độ và tạo điều kiện cho bệnh lây lan.

III. Biện pháp quản lý bệnh Nứt Thân Xì Mủ hiệu quả

Để quản lý bệnh nứt thân xì mủ trên sầu riêng, cần áp dụng tổng hợp các biện pháp từ phòng ngừa đến xử lý:

1. Biện pháp canh tác và vệ sinh vườn (Phòng ngừa là chính):

• - Chọn giống kháng bệnh: Ưu tiên sử dụng các giống sầu riêng có khả năng kháng hoặc chống chịu tốt với bệnh Phytophthora.

• - Trồng cây đúng khoảng cách: Đảm bảo mật độ trồng hợp lý để vườn luôn thông thoáng, đủ ánh sáng.

• - Cải tạo đất và hệ thống thoát nước:

  • + Lên liếp cao ở vùng đất thấp, đất dễ ngập úng.

  • + Đào rãnh thoát nước tốt trong mùa mưa, tránh để nước đọng lâu ngày quanh gốc cây.

  • + Bổ sung phân hữu cơ hoai mục, vôi, hoặc các vật liệu tơi xốp để cải thiện cấu trúc đất, tăng độ thông thoáng.

• - Quản lý cỏ dại: Giữ sạch cỏ quanh gốc để giảm ẩm độ và hạn chế nơi trú ngụ của mầm bệnh.

• - Cắt tỉa tạo tán: Cắt tỉa cành khô, cành bệnh, cành tăm, cành mọc dày đặc trong tán để tạo thông thoáng, giúp ánh sáng chiếu đều vào thân và gốc.

• - Bảo vệ cây khỏi vết thương: Tránh gây vết thương cơ giới khi làm cỏ, cắt tỉa, hoặc thu hoạch. Bôi keo liền sẹo hoặc thuốc gốc đồng vào các vết cắt lớn sau khi tỉa cành.

• - Bón phân cân đối: Cung cấp đầy đủ và cân đối dinh dưỡng cho cây, giúp cây phát triển khỏe mạnh, tăng sức đề kháng. Tránh bón quá nhiều đạm, đặc biệt vào mùa mưa.

2. Biện pháp hóa học (Khi bệnh đã xuất hiện):

• - Phun phòng ngừa:

  • + Vào đầu và cuối mùa mưa, hoặc khi có điều kiện thời tiết thuận lợi cho bệnh phát triển, có thể phun phòng ngừa bằng các loại thuốc gốc đồng (như Copper Oxychloride, Copper Hydroxide) hoặc Mancozeb, Aliette (Fosetyl-aluminium).

  • + Phun đều lên thân, cành, lá và gốc cây.

• - Xử lý khi bệnh mới chớm:

  • + Cạo sạch vết bệnh: Dùng dao sắc cạo bỏ phần vỏ và gỗ bị bệnh (phần thối mục, sậm màu) cho đến khi lộ ra phần gỗ khỏe.

  • + Quét thuốc đặc trị: Sau khi cạo, dùng cọ quét dung dịch thuốc đặc trị nấm Phytophthora (ví dụ: Aliette, Ridomil Gold, Mancozeb, Metalaxyl) nồng độ cao trực tiếp lên vết thương.

  • + Bịt kín vết thương: Sau khi thuốc khô, có thể bôi keo liền sẹo hoặc vôi vào vết thương để bảo vệ, giúp cây mau lành.

• - Tưới gốc hoặc tiêm thân (đối với cây bệnh nặng hoặc để phòng ngừa hiệu quả hơn):

  • + Tưới gốc: Sử dụng thuốc chứa hoạt chất Aliette (Fosetyl-aluminium) hoặc Metalaxyl tưới quanh gốc cây, đặc biệt là vùng rễ bị bệnh. Thuốc sẽ được cây hấp thụ và vận chuyển đi khắp thân, cành để tiêu diệt nấm.

  • + Tiêm thân: Đây là biện pháp hiệu quả cao, đưa trực tiếp thuốc vào hệ mạch dẫn của cây. Thường sử dụng các hoạt chất như Fosetyl-aluminium. Cần có kỹ thuật viên hướng dẫn để đảm bảo đúng liều lượng và vị trí tiêm, tránh gây hại cho cây.

3. Biện pháp sinh học:

• - Sử dụng nấm đối kháng: Bổ sung các loại nấm đối kháng như Trichoderma vào đất quanh gốc cây. Trichoderma cạnh tranh dinh dưỡng và ức chế sự phát triển của nấm Phytophthora.

• - Chế phẩm sinh học: Sử dụng các chế phẩm sinh học chứa vi sinh vật có lợi để cải tạo đất, tăng sức đề kháng cho cây.

IV. Lưu ý quan trọng

• - Thường xuyên thăm vườn: Quan trọng nhất là phải kiểm tra vườn sầu riêng định kỳ và kỹ lưỡng để phát hiện sớm các dấu hiệu bệnh. Bệnh nứt thân xì mủ nếu được xử lý sớm sẽ mang lại hiệu quả cao.

• - Tuân thủ nguyên tắc 4 đúng: Khi sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, bà con phải tuân thủ nghiêm ngặt nguyên tắc "đúng thuốc, đúng liều lượng, đúng lúc, đúng cách" để đảm bảo hiệu quả, an toàn cho cây trồng, người sử dụng và môi trường.

• - Ghi chép: Ghi lại nhật ký vườn cây, bao gồm thời gian xuất hiện bệnh, các biện pháp xử lý, và hiệu quả để rút kinh nghiệm cho các vụ sau.

• - Tham khảo ý kiến chuyên gia: Đối với những trường hợp bệnh phức tạp hoặc lây lan mạnh, hãy liên hệ với các chuyên gia bảo vệ thực vật hoặc cán bộ khuyến nông địa phương để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời.

Quản lý bệnh nứt thân xì mủ trên sầu riêng là một quá trình đòi hỏi sự kiên trì và áp dụng tổng hợp nhiều biện pháp. Bằng cách chủ động phòng ngừa và xử lý kịp thời, bà con nông dân có thể bảo vệ vườn sầu riêng khỏi mối đe dọa này, đảm bảo năng suất và chất lượng bền vững cho cây trồng.

 

Hóa Nông Đồng Tâm